در دنیای پرهیاهوی و پر از استرس امروز، همه افراد به دنبال راه‌هایی برای ارتقای سلامت روان، شادکامی و رسیدن به موفقیت هستند. در این میان، سیل عظیمی از اطلاعات و توصیه‌ها در قالب کتاب‌ها، مقالات، وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی به سوی ما سرازیر می‌شود که تحت عنوان روانشناسی ارائه می‌شوند. اما آیا همه این اطلاعات درست و قابل اعتماد هستند؟
در اینجا، خط تمایز میان دو نوع روانشناسی که نقشی اساسی در این زمینه ایفا می‌کنند، یعنی تفاوت روانشناسی زرد و علمی چیست؟، آشکار می‌شود. در این مقاله، به بررسی عمیق تفاوت‌های این دو حوزه، ارائه مثال‌های ملموس و نکاتی برای تشخیص و انتخاب این دو می‌پردازیم.
روانشناسی زرد چیست؟
روانشناسی زرد، که به روانشناسی عامه‌پسند یا عامیانه نیز معروف است، به مجموعه‌ای از ادعاها، توصیه‌ها و راهکارها در زمینه سلامت روان، روابط، شخصیت و موفقیت اطلاق می‌شود که پایه و منبع علمی درستی ندارد و بیشتر بر اساس تجربیات شخصی، نظرات غیرمتخصصان و گاه اغراق‌ها و داستان‌های غیرواقعی بنا شده‌اند.
این نوع روانشناسی با عناوین جذاب، وعده‌های فریبنده و راه‌حل‌های آسان و سریع برای مشکلات پیچیده، مخاطبان را به خود جذب می‌کند. درحالیکه هیچ تضمینی برای اثربخشی و کارآمدی آنها وجود ندارد و ممکن است در برخی موارد مضر و گمراه‌کننده نیز باشند.
ویژگی‌های بارز روانشناسی زرد
ارائه راه‌حل‌های ساده و سریع: وعده‌های فریبنده‌ای مانند راز ثروتمند شدن در یک شب یا غلبه بر افسردگی در 5 دقیقه از جمله شاخصه‌های بارز این نوع روانشناسی هستند.
تکیه بر داستان‌ها و تجربیات شخصی: یکی دیگر از تفاوت روانشناسی زرد و علمی که می‌توان به آن اشاره نمود، اغلب از تجربیات افراد مشهور یا داستان‌های موفقیت‌آمیز غیرواقعی برای اثبات ادعاها استفاده می‌شود.
استفاده از زبان اغراق‌آمیز و عناوین جذاب: عناوین و تیترهای فریبنده و اغراق‌آمیز برای جلب توجه مخاطبان استفاده می‌شود.
نادیده گرفتن شواهد علمی: از تفاوت روانشناسی زرد و علمی این است که در ارائه ادعاها و راهکارها به شواهد و یافته‌های علمی بی‌توجه هستند.
تمرکز بر جنبه‌های مثبت و غفلت از واقعیت: تنها بر جنبه‌های مثبت و دلگرم‌کننده مسائل تأکید می‌شود و متاسفانه به پیچیدگی‌ها و چالش‌های واقعی با توجه به موقعیت افراد پرداخته نمی‌شود.
نمونه هایی از تفاوت روانشناسی زرد و علمی
کتاب‌ها یا مقالاتی با عناوینی مانند راز جذب ثروت یا غلبه بر خجالتی بودن در 7 روز.
تست‌های شخصیت‌شناسی آنلاین که بدون پایه علمی، افراد را در دسته‌های مختلف قرار می‌دهند.
نصایح کلی و راهکارهای غیر علمی در مورد تربیت فرزند یا حل مشکلات زناشویی.
ارائه راهکارهای یکسان برای همه افراد، بدون توجه به تفاوت‌های فردی.
اين نظريه هيچ پشتوانه علمي ندارد و فقط براي جذب توجه و فروش كتاب طراحي شده است. برخلاف اين نظريه، روانشناسان علمی با تکیه بر نظرات و پژوهش‌های معتبر برای بهبود عملکرد و رشد افراد از روش‌های علمی و مؤثر استفاده می‌کنند
روانشناسی علمی چه تفاوتی با روانشناسی زرد دارد؟
مهمترین تفاوت روانشناسی زرد و علمی، این است که روانشناسی علمی بر پایه تحقیقات علمی دقیق بنا شده است. در این حوزه، دانشمندان و متخصصان با استفاده از روش‌های علمی مانند آزمایش، مشاهده و بررسی داده‌ها به مطالعه رفتار و فرایندهای ذهنی انسان می‌پردازند.
یافته‌های علمی حاصل از این پژوهش‌ها، مبنای نظرات و یافته های قابل اعتماد در زمینه روانشناسی را تشکیل می‌دهند.
روانشناسان علمی با استفاده از این دانش، به ارائه راهکارهای مبتنی بر شواهد و اثبات‌شده برای ارتقای سلامت روان، بهبود روابط، افزایش انگیزه و غلبه بر مشکلات می‌پردازند.
ویژگی‌های بارز روانشناسی علمی
پایه علمی قوی: ادعاها و راهکارها بر پایه تحقیقات علمی و شواهد قابل اعتماد بنا شده‌اند.
استفاده از روش‌های علمی: یکی دیگر از تفاوت‌های روانشناسی زرد و علمی، این است که روانشناسی علمی از روش‌های علمی دقیق و استاندارد برای مطالعه رفتار و ذهن انسان استفاده می‌شود.
قابلیت تکرار و راستی‌آزمایی: یافته‌های علمی قابل تکرار و راستی‌آزمایی توسط سایر پژوهشگران
چگونه روانشناسی علمی را از روانشناسی زرد تشخیص دهیم؟
با وجود تفاوت روانشناسی زرد و علمی، گاهی تشخیص منبع مورد اطمینان دشوار است. در اینجا چند راهکار برای شناخت بین روانشناسی علمی و روانشناسی زرد ارائه می‌شود:
به دنبال منابع معتبر باشید: به جای پیروی از وب‌سایت‌ها و شبکه های اجتماعی نامعتبر و همچنین افراد ناشناس، به دنبال اطلاعات از منابع معتبر مانند کتاب‌ها و مقالات علمی منتشر شده در مجلات تخصصی، وب‌سایت‌های سازمان‌های علمی معتبر و نظرات متخصصان مورد تایید باشید.
در مورد ادعاها تردید داشته باشید: ادعاهای اغراق‌آمیز و وعده‌های فریبنده را با دیده تردید نگاه کنید. به یاد داشته باشید که حل مشکلات پیچیده روانشناختی نیازمند زمان، تلاش و راهکارهای علمی است.
به دنبال شواهد علمی باشید: به این مسئله توجه داشته باشید که آیا ادعاها و راهکارها بر پایه شواهد علمی و تحقیقات معتبر ارائه شده‌اند یا خیر.
با دیدگاه انتقادی مطالعه کنید: هر نوع اطلاعات را به طور کورکورانه نپذیرید. در مورد صحت و اعتبار منابع و یافته‌ها به طور انتقادی و با دیدی باز بنگرید.
نقش روانشناسی علمی در ارتقای سلامت روان
روانشناسی علمی نقشی اساسی در ارتقای سلامت روان جوامع ایفا می‌کند. با درک عمیق‌تر از نحوه عملکرد ذهن انسان، می‌توان به ارائه راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از مشکلات روانشناختی، درمان اختلالات و ارتقای کیفیت زندگی افراد پرداخت.
روانشناسان علمی با ارائه خدمات مختلفی مانند روان‌درمانی، مشاوره، آموزش مهارت‌های زندگی و برنامه‌های پیشگیری به افراد در چالش‌های مختلف زندگی یاری می‌رسانند.
همچنین، یافته‌های علمی در زمینه روانشناسی در سایر حوزه‌ها مانند آموزش، مدیریت، تبلیغات و سیاست‌گذاری نیز کاربرد دارند و به ایجاد جامعه‌ای سالم‌تر و شادتر کمک می‌کنند.
روانشناسی علمی چه تاثیری دارد؟
روانشناسی علمی هم یک دانش علمی و کاربردی است که مورد تایید تمام پژوهشگاران جهان است و همچنین برای افراد و هم به طور کلی برای جامعه مفید است. بخش بزرگی از روانشناسی به تشخیص و درمان مسائل بهداشت روان افراد می‌پردازد.
برخی از روش‌هایی که روانشناسی با کمک آن می‌توان به افراد و جامعه کمک می کند، عبارتند از:
- افزایش درک افراد در مورد چگونگی و چرایی رفتار افراد در جامعه
- شناخت عوامل مختلفی که می توانند ذهن و رفتار هر فرد را تحت تأثیر قرار دهند
- شناخت موضوعاتی که بر سلامتی، زندگی روزمره و رفاه و آسایش می‌تواند تأثیر مستقیمی داشته باشد.
- ایجاد فضاهای کاری ایمن تر و کارآمدتر برای افراد
- کمک به ایجاد انگیزه در افراد برای رسیدن به موفقیت و اهداف خود
- بهبود بهره وری و سودمندی مفید
روانشناسی علمی مطالعه نظری و کاربردی است که به شیوه‌های گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به بیان کاربرد‌های عملی روانشناسی در زندگی روزمره افراد می‌پردازیم که تفاوت روانشناسی زرد و علمی را بیشتر نشان می‌دهد.
بهبود کارایی
تفاوت روانشناسی زرد و علمی، در این است که روانشناسی علمی توصیه های زیادی در ارتباط با بهبود کارایی به افراد می‌دهد. برخی از این توصیه ها عبارتند از خودداری انجام دادن چند کار به صورت همزمان مخصوصا اگر این کارها پیچیده یا خطرناک باشند، بر روی کاری که در حال انجام آن هستید بطور ویژه تمرکز کنید و عواملی که موجب حواس پرتی و عدم تمرکز شما می‌شود را بشناسید و از آن ها دوری کنید.
ایجاد انگیزه بیشتر
هر فردی با توجه به شرایط زندگی و همچنین توانایی خود دارای اهداف متنوعی است، برخی به دنبال ترک سیگارند و برخی به دنبال بهبود روابط زناشویی و عاطفی خود هستند و همچنین برخی برای کاهش وزن تلاش می‌کنند. هدف افراد هر چه که باشد، آموزش‌های روانشناسی علمی راهنمای مناسبی برای ایجاد انگیزه قوی در وجود افراد است. اگر به دنبال افزایش سطح انگیزه خود در انجام کارها هستید؛ حتما از توصیه های روانشناسی علمی استفاده کنید.
بهبود مهارت‌های مدیریت
یکی دیگر از تفاوت روانشناسی زرد و علمی، مهارت مدیریتی است که از جمله ویژگی‌هایی است که می‌تواند برای تمامی افراد موثر و مفید باشد.
تقویت حافظه
روانشناسی علمی مقالات و راهکارهای بسیار در زمینه تقویت حافظه ارائه داده است.
درک بهتر سایر افراد
توانایی درک هیجانات اطرافیان، نقش بسزایی در روابط و زندگی افراد جامعه دارد. هوش هیجانی به معنای قابلیت درک هیجانات خود و دیگران است. روانشناسی علمی به افراد یاد می‌دهد که چگونه با انجام آزمون هیجانی می‌توانید توانایی هوش هیجانی خود را شناسایی کنند.
بهبود ارتباطات فردی
ارتباطات افراد در یک خانواده و محیط کار تنها در چارچوب صحبت کردن یا نوشتن قرار ندارد و علائم غیرشفاهی دیگری بخش اعظمی از ارتباطات افراد با دیگران را تشکیل می‌دهد. برای آن که افراد بتوانند پیام‌های خود را به صورت موثرتری به سایرین منتقل کنند؛ این علم به آنها یاد می دهد که نحوه استفاده از ارتباطات غیرشفاهی چگونه باید باشد.
سخن پایانی
در تفاوت روانشناسی زرد و علمی، به این نکات مهم می‌توان پرداخت که روانشناسی زرد یک نوع روانشناسی است که بر پایه ای از باورهای ساختگی، شبه علمی و غیر منطقی و ساختگی استوار است و هدف آن جلب توجه و کسب درآمد از مخاطبین است. و هیچ اساس و پایه علمی در دنیای واقعی ندارد. روانشناسی زرد با استفاده از وعده‌های جذاب، حرف‌های ساده و زیبا و فریبنده سعی می‌کند که مخاطبان خود را به خود جذب نماید و برای جذب افراد به سوی کسب و کار خود وعده‌های نامحقق می‌دهد.
روانشناسان علمی با استفاده از روش های علمی عینی برای درک، توضیح و پیش بینی رفتار انسان این کارها را انجام می دهند. مطالعات روانشناسی علمی کاملاً سازمان یافته و مورد تایید هستند و با فرضیه ای شروع می‌شوند که بعدا به صورت تجربی مورد آزمایش قرار می گیرد.
