در دنیای امروز که به دنبال راه‌هایی برای دستیابی به شادی و رضایت در زندگی هستیم، نام مارتین سلیگمن، روان‌شناس مشهور آمریکایی، بیش از هر زمان دیگری می‌درخشد. او به‌عنوان پدر روانشناسی مثبت مدرن شناخته می‌شود و نقشی محوری در شکل‌گیری و ترویج این شاخه از علم روانشناسی ایفا کرده است.
سلیگمن با ارائة دیدگاهی نو به علم روانشناسی، بر اهمیت تمرکز بر نقاط قوت و توانایی‌های انسان به‌جای تمرکز بر ضعف‌ها و مشکلات تأکید کرد. او نشان داد که چگونه می‌توان با پرورش خوش‌بینی، تاب‌آوری و سایر ویژگی‌های مثبت، سلامت روان و کیفیت زندگی را ارتقا داد.
در این مقاله، به بررسی زندگی و آثار مارتین سلیگمن و کاوش در ایده‌های نوآورانة او در زمینة شادی، خوشبختی و سلامت روان خواهیم پرداخت. تا انتها همراه ما باشید.
اوایل زندگی
مارتین سلیگمن در ۱۲ آگوست ۱۹۴۲ در آلبانی نیویورک متولد شد. پس از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان، به دانشگاه پرینستون رفت و در سال ۱۹۶۴ مدرک کارشناسی (A.B.) را در رشته روانشناسی دریافت کرد.
سلیگمن به مدت ۱۴ سال در سمت مدیر برنامة آموزش بالینی دانشگاه پنسیلوانیا فعالیت کرد و در سال ۱۹۶۷، دکترای تخصصی (Ph.D.) خود را در رشته روانشناسی از دانشگاه پنسیلوانیا اخذ نمود.
دوران حرفه‌ای
مارتین سلیگمن پس از گذراندن دوره‌ای به‌عنوان استادیار در دانشگاه کرنل، به دانشگاه پنسیلوانیا بازگشت تا این بار به تدریس روانشناسی بپردازد. در این مدت، جرقة تحقیقی در ذهن او روشن شد و به بررسی پدیده‌ای به نام “درماندگی آموخته‌شده” پرداخت و تحقیقات خود در این زمینه را آغاز کرد. همچنین در این دوران، تحقیقات او حول محور موضوعاتی دیگر مانند روانشناسی مثبت، افسردگی، تاب‌آوری، خوش‌بینی و بدبینی نیز متمرکز بود.
سلیگمن در این پژوهش‌ها به نتایج شگفت‌انگیزی دست‌یافت. او دریافت که وقتی افراد احساس می‌کنند هیچ کنترلی بر شرایط خود ندارند، به‌جای تلاش برای تغییر اوضاع و به‌دست‌آوردن کنترل، تسلیم ناامیدی شده و دست از تلاش می‌کشند.
تحقیقات او در مورد درماندگی و بدبینی، پیامدهای مهمی در زمینه پیشگیری و درمان افسردگی داشت. این کشف مهم، دریچه‌ای نو به‌سوی درک عمیق‌تر ریشه‌های افسردگی گشود و راهکارهای تازه‌ای برای پیشگیری و درمان این بیماری طاقت‌فرسا، پیش روی متخصصان قرار داد.
پژوهش‌های سلیگمن
سال ۱۹۹۵، اتفاقی در باغ، مسیر زندگی و تحقیقات مارتین سلیگمن را به طور کامل دگرگون کرد. در حین باغبانی، خشم و عصبانیت بر او غلبه کرد و سر دخترش، نیکی، فریاد زد.
او در سخنرانی اصلی خود برای انجمن روانشناسی کارولینای شمالی، شرح داد که چگونه دخترش با قاطعیت و لحنی پخته به او یادآوری کرد که از زمان تصمیم خود برای ترک نق‌زدن در پنجمین سالگرد تولدش، دیگر حتی یک‌بار هم نق نزده است.
این جمله ساده، مانند جرقه‌ای در ذهن سلیگمن روشن شد. او استدلال می‌کرد که اگر نیکی توانسته نق‌زدن را کنار بگذارد و چنین تغییری در رفتار خود ایجاد کند، پس پدرش هم می‌تواند غرزدن را متوقف کند.
این برخورد، جرقة آغاز تحقیقاتی شد که منجر به توسعة “روانشناسی مثبت” توسط سلیگمن گردید.
ریاست سلیگمن بر انجمن روانشناسی آمریکا
سلیگمن به‌خاطر دستاوردهای برجستة خود در زمینه روانشناسی، جوایز و افتخارات متعددی را کسب کرده است. در سال ۱۹۹۶، مارتین سلیگمن با بیشترین آرای تاریخ انجمن روانشناسی آمریکا (APA) به‌عنوان رئیس این سازمان انتخاب شد. هر رئیس APA موظف است تم محوری ریاست خود را تعیین کند و سلیگمن “روانشناسی مثبت” را به‌عنوان موضوع اصلی دوران ریاست خود برگزید.
سلیگمن در تلاش بود تا به‌جای تمرکز بر بیماری‌ها و اختلالات روانی، سلامت روان را به مفهومی فراتر از صرفاً عدم بیماری تبدیل کند. او به دنبال آغاز عصری نو در علم روانشناسی بود که در آن نه‌تنها به ریشه‌های مشکلات و بیماری‌ها پرداخته شود، بلکه بر عوامل مؤثر بر شادی و رضایت از زندگی نیز تمرکز شود.
امروزه، سلیگمن به‌عنوان مدیر مرکز روانشناسی مثبت در دانشگاه پنسیلوانیا فعالیت می‌کند و همچنان به ترویج و توسعة این شاخة نوظهور از علم روانشناسی می‌پردازد.
سهم سلیگمن در کمک به علم روانشناسی
روانشناسی مثبت که تحت‌تأثیر اندیشمندان اومانیست پیشین مانند کارل راجرز و آبراهام مازلو شکل‌گرفته است، در دو دهه گذشته به طور پیوسته درحال‌رشد و گسترش بوده است.
در مقاله هگبلوم و همکاران در سال ۲۰۰۲ که به بررسی تأثیرگذارترین روان‌شناسان قرن بیستم می‌پردازد، سلیگمن به‌عنوان سی و یکمین روان‌شناس برجسته و همچنین سیزدهمین روان‌شناس پراستناد در کتاب‌های درسی روانشناسی مقدماتی، معرفی شده است.
گزیده‌ای از تألیفات مارتین سلیگمن
مارتین سلیگمن، روان‌شناس موفق و پدر روانشناسی مثبت، در طول دوران حرفه‌ای خود آثار متعددی به رشته تحریر درآورده است که برخی از آنها به شرح زیر است:
- بی‌چارگی: دربارة افسردگی، رشد و مرگ (۱۹۷۵): این کتاب به بررسی مفهوم درماندگی آموخته‌شده و تأثیر آن بر افسردگی، رشد و مرگ می‌پردازد.
- از بدبینی به خوش‌بینی: چگونه ذهن و زندگی خود را تغییر دهیم (۱۹۹۱): این کتاب به معرفی مفهوم خوش‌بینی آموخته‌شده و راهکارهایی برای پرورش آن در جهت ارتقای سلامت روان و کیفیت زندگی می‌پردازد.
- آنچه می‌توانید تغییر دهید و آنچه نمی‌توانید: راهنمای کامل خودسازی موفق (۱۹۹۳): این کتاب به بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت و ارائه راهکارهایی برای خودسازی و ارتقای عملکرد در زمینه‌های مختلف زندگی می‌پردازد.
- شادمانی درونی: استفاده از روانشناسی مثبت جدید جهت تحقق پتانسیل خود برای رضایت پایدار (۲۰۰۲): این کتاب به معرفی اصول روانشناسی مثبت و کاربرد آن در جهت دستیابی به خوشبختی اصیل و رضایت پایدار از زندگی می‌پردازد.
دو مقام برجستهٔ مارتین سلیگمن در دانشگاه پنسیلوانیا
مارتین سلیگمن، در حال حاضر دو مقام مهم در دانشگاه پنسیلوانیا را بر عهده دارد:
استاد کرسی روانشناسی زلرباخ: این کرسی به نام خانوادة زلرباخ نام‌گذاری شده است که از حامیان مالی دانشگاه پنسیلوانیا هستند. سلیگمن اولین فردی است که این کرسی را به عهده گرفته است.
مدیر و بنیان‌گذار مرکز روانشناسی مثبت: این مرکز به‌عنوان یکی از پیشروترین مراکز تحقیقاتی در زمینه روانشناسی مثبت شناخته می‌شود و به مطالعه و ترویج این شاخه از علم روانشناسی می‌پردازد.
سلیگمن با فعالیت در این دو مقام، به طور فعال در زمینه آموزش، پژوهش و ترویج روانشناسی مثبت نقش‌آفرینی می‌کند. او دانشجویان و پژوهشگران متعددی را در این زمینه تربیت‌کرده و آثار علمی متعددی را به رشته تحریر درآورده است.
سخن آخر
مارتین سلیگمن، روان‌شناس برجسته آمریکایی، به‌عنوان پدر روانشناسی مثبت شناخته می‌شود و یکی از پیش‌گامان این شاخه نوظهور از علم روانشناسی به شمار می‌رود. او به‌عنوان یک مربی، پژوهشگر و نویسنده، سهم بسزایی در ترویج و در دسترس قرار دادن روانشناسی مثبت برای عموم مردم داشته است.
