۱۲ نوع افسردگی: آنچه که باید بدانید

بیش از یک نوع افسردگی وجود دارد. افسردگی به شکل‌های گوناگونی بروز می‌کند. ممکن است خفیف، شدید، کوتاه‌مدت یا مزمن باشد. علائم افسردگی ممکن است با شرایط خاصی مانند به‌دنیا آوردن فرزند یا تغییر فصل، تحریک شود.

اختلالات افسردگی عموماً باعث ایجاد علائمی همچون تغییر اشتها، احساس ناراحتی و ناامیدی و علاقه نداشتن به فعالیت‌های لذّت‌بخش می‌شود. انواع مختلف افسردگی عبارتند از اختلال دو قطبی (bipolar disorder)، افسردگی سایکوتیک (psychotic depression) و اختلال عاطفی فصلی (seasonal affective disorder).

کارشناسان حوزه سلامت با تشخیص نوع افسردگی فرد می‌توانند نوع درمان مناسب را انتخاب کنند و افرادی هم که دچار افسردگی هستند، اگر درباره نوع اختلال خاص خود اطلاعاتی داشته باشند، برایشان مفید خواهد بود.

سارا نوبل، دکترای پزشکی اُستیوپاتی، روان‌پزشکی است که در شبکه سلامت انیشتین در فیلادلفیا مشغول به کار است و می‌گوید:«به‌نظر می‌رسد که وقتی افراد بدانند احوالشان چگونه است، احساس آسودگی می‌کنند. دست‌کم می‌فهمند که چرا دارند چنین احوالی را تجربه می‌کنند.» در این بخش آنچه را که باید در مورد انواع مختلف افسردگی بدانید، برایتان شرح می‌دهیم.

اختلال افسردگی ماژور یا عمده

بر اساس آمار مؤسسه ملی سلامت روان ایالات متحده (NIHM)، در سال ۲۰۲۰ حدوداً  ۲۱ میلیون آمریکایی بزرگسال، دست‌کم یک دوره افسردگی ماژور را تجربه کرده بودند. طبق معیارهای تشخیصی اعلام شده توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا،‌ برای اینکه فردی مبتلا به اختلال افسردگی ماژور تشخیص داده شود، باید دست‌کم پنج نشانه پایدار به مدت دو هفته یا بیشتر داشته باشد. این علائم شامل موارد زیر می‌شوند:

• تغییرات اشتها
• احساس ناراحتی، خالی بودن، و گناه
• کمبود انرژی و یا علاقه به فعالیت‌های لذّت‌بخش
• فعالیت فیزیکی بی‌هدف، مثل مشکل در یکجا ثابت نشستن
• تغییرات عادت خواب
• صحبت کردن یا حرکت کند
• افکار مرگ و خودکشی
• مشکل در تمرکز، یادآوری، یا فکر کردن

اختلال افسردگی ماژور دو زیرمجموعه دارد:«افسردگی آتیپیک یا غیرمعمول» و «افسردگی مالیخولیایی.» افرادی که دچار نوع اول می‌شوند، معمولاً‌ بسیار می‌خوابند و اشتهایشان افزایش پیدا می‌کند. بر اساس توضیحات دکتر نوبل، این افراد از لحاظ احساسی تحریک‌پذیر و بسیار مضطرب هستند. افرادی که مبتلا به نوع دوم می‌شوند، برای خوابیدن مشکل دارند و مدام افکار آکنده از احساس عذاب‌وجدان را نشخوار می‌کنند. معمولاً جوانترها دچار افسردگی غیرمعمول می‌شوند و به‌نظر می‌رسد که افسردگی مالیخولیایی اغلب در افرادی با سنین بالاتر بروز می‌کند.

طبق گزارش کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده (NLM)، بیشتر مبتلایان به‌راحتی درمان می‌شوند و این درمان شامل گزینه‌های داروشناختی (تجویز دارو)، روان‌درمانی یا تغییرات سبک زندگی است؛ اما ممکن است افراد مبتلا به اختلال افسردگی ماژور، درمان خود را ابتدا با روان‌درمانی و تجویز دارو شروع کنند.

افسردگی مقاوم به درمان

گاهی اوقات افراد مبتلا به اختلال افسردگی ماژور به سرعت به درمان جواب نمی‌دهند؛ یعنی افسردگی ایشان سرسختانه دوام پیدا می‌کند. به گفته دکتر نوبل،«شاید این اختلال، ژنتیکی باشد و شاید هم مربوط به محیط زندگی فرد باشد. بهرحال افسردگی آنها دیرپا است.»

در ژانویه ۲۰۲۰ ، پژوهشگران در نشریه «بیماری‌ها و درمان‌های اعصاب و روان» یافته‌های تحقیق خود را منتشر کردند. بر اساس این پژوهش، آنها برای درمان فردی مبتلا به افسردگی مقاوم به درمان، مجبور شدند دو کارآزمایی دارودرمانی ناموفق را پشت‌سر بگذارند. به عبارت دیگر، این بیماران دو روش دارودرمانی متفاوت را امتحان کردند و هیچ‌کدام در تسکین علائم آنها اثربخش نبودند.

برای کمک به این افراد در غلبه بر افسردگی مقاوم به درمان، ابتدا باید بررسی موشکافانه‌ای انجام شود تا از صحت تشخیص مطمئن شوند و هرگونه دلایل پزشکی و روان‌پزشکی علائم افسردگی ایشان مشخص شود.  سپس با بیماران مشاوره می‌شود تا دوز مناسب داروها و طول مدت درمان تعیین شود.

اگر دارویی اثربخش نباشد، کارشناس سلامت، داروی مشابهی را امتحان می‌کند یا اینکه دارویی از گروهی متفاوت را جایگزین می‌کند. احتمال دارد که افزودن داروی ضد افسردگی از گروهی متفاوت و نوع دیگری از دارو مانند داروهای ضد روان‌پریشی برای این بیماران نتیجه‌بخش باشد.

افسردگی زیرنشانگان

اگر فردی علائم افسردگی را داشته باشد؛ اما به‌طور کامل تمام شرایط لازم برای تشخیص افسردگی ماژور را نداشته باشد، در گروه «زیرنشانگان» قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، بر اساس توضیحات کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، چاپ پنجم، متن بازنگری شده DSM-5-TR، احتمالاً این فرد دچار نوع خاصی از افسردگی است.  برای مثال، ممکن است فرد کمتر از پنج نشانه داشته باشد یا کمتر از دو هفته این علائم را تجربه کرده باشد.

دکتر نوبل افزود،«من معمولاً به جای اینکه به علائم توجه کنم، به کارآیی فرد توجه می‌کنم.» آیا فرد قادر است سرکار برود و مسئولیت‌های روزانه‌اش را به انجام برساند؟ او گفت که اگر فرد برای انجام این کارها به‌ سختی تلاش می‌کند، احتمالاً درمان و تجویز دارو برایش مفید خواهد بود.

اختلال افسردگی مداوم

بر اساس اطلاعات وب‌گاه مِدلاین‌پلاس، افراد مبتلا به اختلال افسردگی مداوم (PDD) که پیش از این به ‌نام افسرده‌خویی شناخته می‌شد، «در اغلب روزها غمگین، عبوس و بی‌حوصله» هستند و دست‌کم دو نشانه دیگر از افسردگی‌شان به مدت دو سال یا بیشتر دوام داشته است. اگر در کودکان و نوجوانان، علائم تحریک‌پذیری یا افسردگی به مدت یک سال یا بیشتر ادامه پیدا کنند، احتمالاً مبتلا به اختلال افسردگی مداوم هستند. دکتر نوبل می‌گوید: «ممکن است شدت آن افت‌وخیز داشته باشد؛ اما به‌طور کلی میزان خفیفی از افسردگی محسوب می‌شود.»

برای تشخیص این نوع افسردگی، فرد باید دو مورد از نشانه‌های زیر را هم داشته باشد:

• مشکلات مربوط به خواب (خواب زیاد یا کم)
• کم‌انرژی بودن یا خستگی زیاد
• عزت‌نفس ضعیف
• اشتهای کم یا پرخوری
• تمرکز ضعیف یا دشواری در تصمیم‌گیری
• احساس ناامیدی

درمان این نوع افسردگی معمولاً ترکیبی از تجویز دارو و روان‌درمانی است.

اختلال ملال پیش (یا پس) از قاعدگی

بر اساس مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۶ در نشریه آمریکایی پزشک خانواده به چاپ رسید، حداکثر ۱۶ درصد افرادی که در سن باروری هستند، اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD) را تجربه می‌کنند. این نوع شدیدِ سندروم پیش از قاعدگی در هفته قبل از شروع قاعدگی، افسردگی، اندوه، اضطراب یا زودرنجی را علاوه بر سایر علائم آزاردهنده، تحریک می‌کند.

دوروتی سیت، پزشک است و در دانشکده پزشکی فین‌برگ شیکاگو در دانشگاه نورث‌وسترن، دانشیار علوم رفتاری و روان‌پزشکی است. طبق گفته او، «این حالت واقعاً آزاردهنده و ناتوان‌کننده است و زندگی روزمره خانم‌ها را مختل می‌کند.»

دانشمندان بر این باورند که این افراد نسبت به تغییرات هورمونی در طول چرخه قاعدگی خود، حساسیتی غیرطبیعی دارند. دکتر سیت گفت که مصرف داروهای ضد افسردگی به‌خصوص مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، دو هفته قبل از شروع قاعدگی یا در طول ماه، بسیار مفید خواهد بود. ممکن است برخی از انواع داروهای ضد بارداری و مسکن‌های ضد درد هم در تسکین علائم مفید باشند.

افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی

نوسانات گسترده خلق‌وخو و انرژی از شادی گرفته تا ناامیدی، مشخصه‌های دوره‌های ملال‌آور اختلال دوقطبی هستند. برای اینکه فردی مبتلا به این اختلال تشخیص داده شود، باید دست‌کم یک دوره شیدایی (دورانی همراه با رفتارهای پرانرژی) را تجربه کرده باشد.

اختلال دوقطبی عموماً در دوران جوانی بروز می‌کند. این اختلال بدون درمان، تشدید می‌شود؛ اما می‌توان با تثبیت‌کننده‌های خلق‌وخو، داروهای ضد روان‌پریشی و گفتاردرمانی آن را کنترل کرد. طبق اظهارات مؤسسه ملی بهداشت روان ایالات متحده، علائم افسرده‌کننده این اختلال به‌طور خاص با مصرف داروهای ضد افسردگی درمان می‌شوند.

اختلال بی‌نظمی خلقی آشفته

جیغ‌ کشیدن و کج‌خلقی از مشخصه‌های اختلال بی‌نظمی خلقی آشفته (DMDD) هستند. این نوع افسردگی بیشتر در کودکانی تشخیص داده می‌شود که نمی‌توانند هیجانات خود را سامان دهند. سایر علائم آن عبارتند از: زودرنجی و عصبانیت در بیشتر ساعات روز و تقریباً هر روز و مشکل سازگاری در مدرسه، در خانه یا با هم‌سالان.

دکتر نوبل می‌گوید: «این کودکان فوران هیجان شدیدی دارند. آنها صرفاً نمی‌توانند هیجانات خود را مهار کنند،» بنابراین احساساتشان را «بیرون می‌ریزند و مطابق با آنها رفتار می‌کنند.»

بنابر توصیه مؤسسه ملی بهداشت روان ایالات متحده، راه درمان این اختلال، مصرف دارو و روان‌درمانی است و والدین باید آموزش ببینند که چگونه با کج‌خلقی‌های فرزندشان به نحوی مؤثر برخورد کنند.

افسردگی پس از زایمان

تولد فرزند، خوشحالی بی‌اندازه‌ای به ارمغان می‌آورد؛ اما گاهی اوقات ممکن است منجر به افسردگی پس از زایمان (PPD) شود؛ نوعی اندوه که طبق اظهارات دفتر سلامت زنان (OWH)، «افسردگی بچه‌داری» هم نامیده می‌شود. به گزارش دفتر سلامت زنان، این احساس پوچی و بی‌تفاوتی در سه تا پنج روز بعد از زایمان طبیعی است؛ اما اگر بیش از دو هفته طول بکشد، ممکن است تبدیل به افسردگی پس از زایمان شود.

این نوع افسردگی نسبتاً شایع است. دفتر سلامت زنان اعلام کرده است که از هر ۹ زن، یک نفر این نوع افسردگی را تجربه خواهد کرد. زنانی که به تازگی زایمان کردند این افسردگی را با تغییرات هورمونی، خستگی بسیار و عوامل دیگر برانگیخته می‌شود.

ممکن است افسردگی پس از زایمان در اولین سال پس از تولد فرزند، در هر زمانی بروز کند؛ اما معمولاً کمی بعد از زایمان آشکار می‌شود. احساسات شدید اندوه، اضطراب و از پا افتادن، به‌تدریج آزاردهنده می‌شوند و ممکن است زندگی روزانه فرد را مختل کنند.

وقتی این احساسات به اوج می‌رسند، ممکن است در کنار علائم دیگر، افکاری مبنی بر آسیب‌ زدن به خودتان یا فرزندتان را در ذهن شما تحریک کنند. طبق اظهارات دفتر سلامت زنان، این اختلال، روان‌پریشی پس از زایمان نامیده می‌شود.

 «افسردگی بچه‌داری» خفیف و کوتاه‌مدت است و اختلالی بسیار شایع است که سبب بروز علائم اضطراب و افسردگی در روزهای آغازین پس از تولد فرزند می‌شود؛ اما روان‌پریشی پس از زایمان نیازمند درمان با داروهای ضد افسردگی، گفتاردرمانی یا ترکیبی از هر دو است.  

اختلال عاطفی فصلی

اختلال عاطفی فصلی (SAD) یا افسردگی فصلی نوعی افسردگی تکرارشونده است که معمولاً در فصل پاییز یا زمستان بروز می‌کند؛ اما امکان دارد که در فصل تابستان هم اتفاق بیفتد. افرادی که دچار این اختلال هستند، علاوه بر تغییرات خلقی، معمولاً کم‌انرژی هستند. ممکن است بیش از حد بخورند،  بیش از حد بخوابند، برای مواد قندی ولع داشته باشند، افزایش وزن پیدا کنند یا از روابط اجتماعی کناره‌گیری کنند.

به گزارش موسسه ملی بهداشت روان ایالات متحده، زنان، جوانان و افرادی که در مکان‌هایی زندگی می‌کنند که ساعات کمی از نور خورشید بهره‌مند هستند، بیشتر احتمال دارد که دچار این اختلال شوند. این اختلال می‌تواند در خانواده‌ها به‌طور ارثی منتقل شود و ممکن است علائم آن پس از تنظیم مجدد ساعت برای بهره‌مندی بیشتر از نور روز، تشدید شوند.

چنانچه علائم فصلی، دست‌کم به مدت دو سال تکرار شوند، پزشکان تشخیص می‌دهند که فرد مبتلا به این اختلال است. علت دقیق این اختلال مشخص نیست؛ اما بر اساس پژوهشی احتمالاً مربوط به برهم خوردن تعادل سروتونین مغز است. بنابر اظهارات موسسه ملی بهداشت روان ایالات متحده، فراوانی بیش از حد ملاتونین که هورمون خواب است و میزان ناکافی ویتامین دی، هم نقشی در بروز این اختلال دارند.

درمان‌های پیشنهادی برای این اختلال، نوردرمانی به‌طور روزانه و گاهی اوقات تجویز دارو است.

افسردگی سایکوتیک یا روان‌پریشانه

افرادی که دچار افسردگی سایکوتیک هستند، افسردگی شدیدی دارند که همراه با روان‌پریشی است  و مشخصه‌اش این است که ارتباطشان را با واقعیت از دست می‌دهند. روان‌پریشی معمولاً‌ این دو علائم را دارد: توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعاً وجود ندارند) و هذیان (باورهای غلط درباره اتفاقاتی که می‌افتند). افزون بر این، افسردگی سایکوتیک به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های اختلال افسردگی ماژور در نظر گرفته می‌شود.

یکی از بیماران دکتر نوبل، دو سال پس از شروع درمانش اعتراف کرد که یک سال تمام به هیچ‌کدام از غذایی‌هایی که پدرش می‌پخت، لب نمی‌زد، چون فکر می‌کرد که پدرش می‌خواهد او را مسموم کند. این زن از جهات دیگر نسبت به شرایط خودش آگاه بود؛ او صرفاً درگیر افسردگی سایکوتیک بود و هنوز بیماریش به‌طور کامل درمان نشده بود.

معمولاً کارشناسان سلامت روان، برای درمان افسردگی سایکوتیک، داروهای ضد افسردگی و ضد روان‌پریشی را با هم تجویز می‌کنند؛ اما این درمان‌ها برای همه نتیجه‌بخش نیستند.

طبق گزارش ائتلاف ملی بیماری‌های روانی (NAMI)، پژوهشگران برای درمان افسردگی سایکوتیک روش شوک‌درمانی را هم در نظر دارند. در این روش درمانی در حالیکه بیمار بیهوش است، جریان‌های برق کوچکی به مغز او منتقل می‌شود. بر اساس مقاله‌ای که در نوامبر سال ۲۰۲۰ در نشریه روان‌درمانی و روان‌تنی منتشر شد، نتایج شوک‌درمانی (ECT) هم برای درمان این افسردگی، تاحدی موفقیت‌آمیز بوده است (البته در محیط‌های کاملاً کنترل‌شده و تحت‌ نظارت، تأثیرگذاری بیشتری دارد).

افسردگی ناشی از بیماری

کنار آمدن با بیماری‌های مزمن جدی مانند بیماری قلبی، سرطان، ام‌اس و اچ‌آی‌وی/ایدز به‌خودی‌خود افسرده‌کننده است. بر اساس نتایج تحقیقی که پژوهشگران در سپتامبر سال ۲۰۲۱ در نشریه روان‌شناسی بی‌ام‌سی منتشر کردند، بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن، بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی هستند.

احتمالاً التهاب مربوط به بیماری هم در شروع افسردگی نقشی دارد. طبق توضیح دکتر نوبل، التهاب سبب می‌شوند که سیستم ایمنی بدن مواد شیمیایی خاصی را ترشح کند که از مغز عبور می‌کنند و منجر به تغییراتی در مغز می‌شوند که ممکن است افسردگی را در افراد خاصی برانگیزد یا تشدید کند. دکتر نوبل افزود که شاید داروهای ضد افسردگی، فرصت آنها را برای زندگی بیشتر کند و توانایی عملکردی ایشان را بهبود ببخشد و روان‌درمانی هم به بسیاری از این بیماران کمک می‌کند تا با بیماری‌های جسمی و روانی مقابله کنند.

افسردگی بی‌قاعده

افسردگی بی‌قاعده نوعی از افسردگی ماژور است که در آن اتفاقات مثبت می‌تواند خلق و خوب شما رو بهبود بخشد. علائم این اختلال عبارتند از:

• اضطراب
• واکنش عاطفی
• بازوها یا پاهای سنگین
• افزایش اشتها
• خوابیدن بیش از حد معمول

مرور اجمالی

افسردگی به شکل‌های مختلفی بروز می‌کند. چنانچه فکر می‌کنید که خودتان یا یکی از عزیزانتان دچار یکی از این انواع افسردگی هستید، به کارشناس سلامت روان مراجعه کنید تا شما را ارزیابی کرده و در تشخیص نوع اختلال و انتخاب بهترین راه درمان به شما کمک کند.

منبع: Health