رایج‌ترین نشانه‌های کمبود دوپامین

نشانه‌های کمبود دوپامین می‌توانند موجب شماری از مشکلات، از جمله تغییر در خلق‌وخو، حافظه، خواب و رفتار اجتماعی شوند. دوپامین یک انتقال دهنده عصبی یا ماده‌ی شیمیایی است که مسئولیت خطیر ارسال علائم از مغز به بدن را برعهده دارد. دوپامین بطور طبیعی در بخش‌های اساسی مختلفی در مغز تولید می‌شود و برای اعمالی چون مهارت‌های حرکتی، توانایی‌های شناختی و تولید مثل حائز اهمیت است.

این ناقل عصبی که [فعالیتش] با پیشبینی اتفاق مهمی که در شرف وقوع است افزایش می‌یابد، نقش کلیدی در سیستم پاداش و انگیزه‌ی بدن ایفا می‌کند و همچنین بر حافظه نیز تأثیر می‌گذارد. دوپامین، علیرغم این که تنها بخش کوچکی (کمتر از ۱٪)  از نورون‌های مغز را تشکیل می‌دهد، همه‌ی این وظایف مهم را انجام می‌دهد.

مقادیر مشخصی از این ناقل عصبی برای عملکرد مغز حیاتی‌ست، اما زمانی که سطح آن از حد معین پائین‌تر بیاید می‌تواند به همان اندازه عواقب ناخواسته برای بدن داشته باشد.

برای درک بهتر عوارض کمبود دوپامین، ابتدا نشانه‌ها و علل بروز این مشل را بررسی می‌کنیم. سپس برای آنکه به درک بهتری از عوارض آن برسیم، درمورد بیماری‌هایی که بیشترین ارتباط را با کمبود دوپامین دارند خواهیم آموخت. در نهایت، به شما خواهیم گفت که چطور می‌توانید تولید این ناقل عصبی مهم در بدنتان را حفظ کنید.

نشانه‌های کاهش دوپامین

کمبود دوپامین، بدلیل ارتباطی که با بیماری‌هایی چون اسکیزوفرنی و پارکینسون دارد، می‌تواند ویژگی‌های مشابهی با آنها را بروز دهد. از جمله این ویژگی‌ها عبارتند:

• کمردرد مزمن
• یبوست طولانی مدت
• نوسانات وزنی
• دیسفجیا (dysphagia) یا دشواری در قورت دادن
• اختلالات خواب
• خستگی
• نقص در توجه
• کاهش میل جنسی
• توهم و هذیان
• ذات الریه پنومونی
• خلق‌وخوی رنجور

علل کاهش دوپامین

عوامل متعددی می‌توانند در کاهش سطوح دوپامین در بدن موثر باشند. از این موارد می‌توان به محرومیت از خواب کافی، چاقی، مصرف مواد مخدر، مصرف چربی‌های اشباع و استرس اشاره کرد. در ادامه بیشتر به هریک از آنها می پردازیم.

محرومیت از خواب

علاوه بر قهوه‌ای که سر صبح می‌نوشید، دوپامین نیز از عللی‌ست که صبح‌ها بیشتر احساس طراوت و هوشیاری می‌کنید. این بیداری با کمک گیرنده‌های دوپامین، خصوصاً گیرنده‌ی D2 تقویت، می‌شود. این گیرنده‌ها به تعدیل عملکرد دوپامین در بدن کمک می‌کنند.

با این همه، محرومیت از خواب می‌تواند موجب کاهش تعداد گیرنده‌های D2 در بخش‌های مهمی از مغز شود. جایی که این اتفاق می‌افتد تولید و انتقال دوپامین تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.

در واقع با شرایطی شبیه بیماری پارکینسون که سطوح پایین دوپامین را شامل می‌شود اکثر افراد در طول روز احساس خواب‌آلودگی مفرط دارند.

چاقی مفرط

چاقی مفرط موجب مشکلات سلامتی متعددی می‌شود، اما نقشی که در کاهش تنظیم شدن یا کاهش میزان دوپامین در مغز ایفا می‌کند کمتر شناخته شده است.

این مسئله مانند محرومیت از خواب، می‌تواند منجر به کاه گیرنده‌های D2 در مغز شود و زمانی تاثیر خود را بیشتر نشان می‌دهد که تعداد گیرنده‌های این افراد با افرادی که دچار چاقی مفرط نیستند، مقایسه شود.

مصرف مواد مخدر

برخی مواد مخدر در آغاز مصرف می‌توانند موجب افزایش دوپامین شوند. کوکائین یکی از مخدرهایی‌ست که برای القای حس شادی (euphoria) و افزایش سطوح دوپامین در پی مصرف، شناخته شده است.

در هر حال مصرف طولانی مدت این مخدرها بی‌شک دارای عوارض کاهنده، خصوصاً در نقاط تولید دوپامین، هستند.

مصرف چربی‌های اشباع

زمانی که مرغ سوخاری، نان و کره، شکلات و دیگر خوراکی‌های غنی از چربی‌های اشباع را مصرف می‌کنید، مغز بدلیل لذت زاید الوصفی که از مصرف این دست غذاها احساس می‌کنید سرشار از دوپامین می‌شود. با این وجود، درحالی که خوراکی‌ها تنها موجب لذت کوتاه‌مدت می‌شوند. با گذر زمان، تداوم رژیم غذایی سرشار از چربی منجر به اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی، محل تولید دوپامین، می‌شود. اختلال در کارکرد این سیستم می‌تواند به کمبود دوپامین منتهی شود.

استرس

وجود استرس در موارد انگشت‌شماری مفید است که حفظ سطح بهینه‌ای از دوپامین یکی از این موارد نیست. زمانی که بطور مداوم در معرض عوامل استرس‌زا همچون مشکلات مالی، سختی‌های روابط، استرس در محیط کار و چیزهایی از این قبیل قرار می‌گیرید، این می‌تواند تولید دوپامین در بدن را تحت تاثیر قرار دهد. در دراز مدت این عارضه می‌تواند به کمبود ناقل‌های عصبی در بدن منجر شود.

بیماری‌هایی که موجب کاهش دوپامین می‌شوند

بیماری‌های متعددی وجود دارند که می‌توانند به بروز نشانه‌های کاهش دوپامین منجر شوند. در ادامه به برخی از این بیماری‌ها می‌پردازیم:

اختلال افسردگی حاد (Major Depressive Disorder)

اختلال افسردگی حاد یکی از شدیدترین اختلالات روانی و رفتاری‌ست. از ویژگی‌های این اختلال حس افسردگی طولانی مدت یا بی‌علاقگی به فعالیت‌هایی که معمولاً جذاب هستند است. این بی‌علاقگی معمولاً بعنوان آنهِدونیا (anhedonia) شناخته می‌شود.

اما آنهدونیا علاوه بر بی‌علاقگی، موجب اختلال در پروسه‌ی پاداش در مغز نیز می‌شود. مراحل پیشبینی، انگیزش و تصمیم‌گیری که معمولاً در سیستم پاداش دخیل هستند شدیداً تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این تغییر با نقص عملکرد در سیستم دوپامین در ارتباط است.

کاهش سطوح دوپامین نیز با اختلالات حاد افسردگی در ارتباط است.

شیزوفرنی

این اختلال، با تفسیری غیرعادی از واقعیت مرتبط است. شیزوفرنی یک بیماری سلامت روان حاد است که می‌تواند توانایی تفکر، عمل یا ابراز وجود فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

هرچند تشخیص شیزوفرنی عموماً با مشاهده‌ی نشانه هایی چون توهمات، هذیان‌گویی و شیوه‌ی راه رفتن غیرعادی انجام می‌شود، این علائم می‌توانند در نتیجه‌ی عدم توازن دوپامین در بدن نیز ظاهر شوند.

سطوح پایین‌تری از دوپامین منجر به علائم دیگری چون آنهدونیا، ناتوانی در انجام امور و بی‌انگیزگی برای شرکت در تعاملات اجتماعی نیز می‌شود.

بیماری پارکینسون

پارکینسون اختلال در سیستم عصبی‌ست. تشخیص این بیماری با مشاهده‌ی لرزه‌هایی که در ابتدا چندان قابل مشاهده نیستند و پیشرفت آنها بسوی تکانش‌های واضح، سفتی عضلات یا تاخیر در حرکت امکان‌پذیرست. این اختلال ممکن است منجر به دشواری در حفظ تعادل حین حرکت شود.

بیماری پارکینسون می‌تواند در نتیجه‌ی علل متعددی رخ دهد که یکی از آن علل، کاهش تولید دوپامین در مغز است. کمبود دوپامین می‌تواند منجر به مشکلات حرکتی مشخص مرتبط با این بیماری شود.

چطور نشانه‌های کاهش دوپامین را درمان کنیم

کاهش سطح دوپامین می‌تواند موجب ایجاد واکنش‌های منفی در سراسر بدن شود. از جمله کارهایی که می‌توانید برای بهبود سطح دوپامین انجام دهید می‌توان به فعالیت ورزشی منظم، مصرف غذاهایی که تولید دوپامین را افزایش می‌دهند، مصرف پروبیوتیک‌ها و گوش دادن به موسیقی اشاره کرد.

ورزش

تمرینات شدیدی چون دویدن، شنا کردن، رقصیدن یا دیگر روش‌های فعالیت بدنی می‌توانند به افزایش سطح دوپامین در بدن کمک کنند. تحقیقاتی که روی حیوانات انجام شدند نشان می‌دهند قسمت‌های خاصی از مغز حین فعالیت بدنی سرشار از دوپامین می‌شوند. به همین دلیل است که ورزش کردن گاهی اوقات می‌تواند حس نشئگی را القا کند.

منابع طبیعی دوپامین

ذخایر دوپامین بدن می‌تواند از منابع بیرونی تامین شود. مشاهده شده است که محصولات طبیعی همچون موز، پلانتین و آووکادو دارای سطوح بالایی از دوپامین هستند. انواع سیب، بادنجان، اسفناج و انواع گوجه نیز بعنوان منابع دوپامین شناخته می‌شوند. انواع پروتئین نیز از ترکیبات قابل توجه دخیل در پروسه‌ی تولید دوپامین هستند.

محصولات پروبیوتیک

به انواع پروبیوتیک‌ها اغلب برای تاثیری که در سلامت سیستم گوارش دارند توجه شده است، اما این باکتری نه تنها بخش مهمی از میکروبیوم‌های بدن است، ممکن است در تولید دوپامین و دیگر ناقل‌های عصبی نیز مفید واقع شود.

موسیقی

علت تاثیر موسیقی بر مغز بطور ۱۰۰٪ مشخص نیست، اما دلیلی وجود دارد که برخی از آهنگ‌ها مو را به تن شما سیخ می‌کنند، اعصابتان را آرام می‌کنند و مهمتر از همه، گوش دادن به آنها شما را سر ذوق می‌آورد.

مورد بالقوه‌ی آخر می‌تواند حاصل توانایی موسیقی در تحریک تولید دوپامین در مغز باشد. این توانایی موجب می‌شود حین گوش دادن به موسیقی احساس لذّت و هیجان را تجربه کنید و می‌تواند سطوح رو به کاهش دوپامین را بهبود ببخشد.

حرف آخر

مقادیر مشخصی از دوپامین می‌تواند احساساتی چون رضایت، هیجان و انگیزه را حین انجام فعالیت‌های مختلف به شما القا کند. اما زمانیکه ذخایر بدن از این ناقل عصبی رو به پایان باشد اوضاع بهم می‌ریزد. این مشکل می‌تواند به دلایلی چون پیشینه‌ی ژنتیکی، چاقی مفرط، استرس و غیره، به وقوع بپیوندد.

 در صورت وقوع این مشکل، تجربه‌ی حالاتی چون خستگی دائم، یبوست، بدخلقی، اختلالات خواب و دیگر واکنش‌های منفی متداول است.

خوشبختانه سطح دوپامین در بدن می‌تواند با حفظ رژیم غذایی مناسب، متشکل از میوه‌هایی چون موز، محصولات پروبیوتیک و پروتئین، افزایش یابد. همچنین می‌توانید با گوش دادن به موسیقی و تمرینات ورزشی دوپامینتان را تنظیم کنید.

منبع: verywellmind