کتاب اعتقاد بدون تعصب

شک در تقابل با تعصب

کتاب اعتقاد بدون تعصب، اثر پیتر ال. برگر و آنتون سی. زیدرولد، به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه شک می‌تواند جنبه‌ی سالم و ضروری اندیشه‌های اعتقادی باشد و چرا به شک نیاز داریم. گاهی شک کردن به ما کمک می‌کند تا با حذف تعصبات از اعتقادهایمان به این دسته از باورها جنبه‌ای اعتدالی ببخشیم. این کتاب برای هر کسی که به جامعه‌شناسی، فلسفه، و ماهیت باورهای انسانی علاقه دارد، خواندنی و جذاب است.

تردید: پلی بین باورها و دنیای جدید

معمولاً شک و تردید را یکی از نشانه‌های ضعف اعتقادات افراد تعریف می‌کنند، اما در این کتاب با تعریف شک، به‌عنوان بخشی اساسی و جدایی‌ناپذیر از نظام‌های اعتقادی سالم، دیدگاه جدیدی درباره‌ی مسئله‌ی شک مطرح می‌شود. نویسندگان بر این باورند که شک، در دنیایی که به سرعت در حال تغییر است و هر روز دیدگاه جدیدی درباره‌ی مسائل بیان می‌گردد، موجب انعطاف‌پذیری و سازگاری باورهای ما با دنیای واقعی می‌شود.

راهی برای رسیدن به تعادل

برگر و زیدرولد صراحت شک را در مقابل سختی و خشکی تعصب قرار می‌دهند. آنها نشان می‌دهند که چگونه اعتقادات افراطی، بدون تعادل‌بخشی شک، می‌توانند منجر به عدم رواداروی و حتی درگیری و جدل شوند. در این کتاب با بررسی زمینه‌های تاریخی، متوجه می‌شویم که شک در فرهنگ‌ها و زمان‌های مختلف چه نقشی داشته است. به گفته‌ی نویسندگان یکی از پایه‌های اصلی شکل‌گیری ذهنیت مدرن مسئله‌ی شک در باورها و اعتقادات گذشته است. باید بدانیم که در طول تاریخ، نهادهایی مانند دین، سیاست، و علم  چه برخوردی با شک در باورهایشان داشته‌اند. حس پرسش‌گری انسان مدرن باعث شد تا بسیاری از تعصبات از باورهای انسانی حذف شود، اما تنش‌های بسیاری در این مسیر وجود داشت و بسیاری از چالش‌ها هنوز کاملاً حل نشده است.

نه نسبی‌گرایی افراطی، نه بنیادگرایی

نویسندگان هرچند شک و تردید را عامل مثبتی می‌دانند، نسبی‌گرایی افراطی را نقد می‌کنند. آن‌ها به دنبال راه میانه‌ای میان نسبی‌گرایی و بنیادگرایی می‌گردند که در آن، چه در مسئله‌ی دین و اخلاق و چه در داوری‌های سیاسی، اخلاقیات حذف نمی‌شود، اما در معرض سؤال و تغییر قرار می گیرد. این دیدگاه میانه‌رو به یک اندازه از نسبی‌گرایی و بنیادگرایی فاصله می‌گیرد.

شک و تردید در زندگی ما

در کتاب اعتقاد بدون تعصب جنبه‌های عملی شک و تردید در تصمیم‌گیری‌های روزانه نیز بررسی می‌شود. با مطالعه‌ی کتاب یاد می‌گیریم که چگونه به کمک شک انتخاب‌های بهتر و آگاهانه‌تری در زندگی داشته باشیم. نویسندگان از دیدگاه اخلاقی مسئله‌ی شک را بررسی می‌کنند و معتقدند با این دیدگاه، می‌توانیم باورهایی دلسوزانه‌تر داشته باشیم و رواداری بیشتری به خرج دهیم.

تقابل شک و ایمان 

تصور می‌شد که با رواج شک‌ورزی در اندیشه‌ی مدرن، نقش دین در زندگی انسان‌ها کم‌رنگ‌تر شود و حتی رو به نابودی برود، اما شاهدیم که باورهای دینی نه تنها حذف نشده‌اند که در برخی موارد گسترش یافته‌اند. نویسندگان بر این باورند که شک می‌تواند در کنار  ایمان شخصی وجود داشته باشد و حتی آن را تقویت کند. آن‌ها چالش‌ها و ناراحتی‌های ناشی از پذیرش شک را تصدیق می‌کنند، به ویژه در جوامعی که اغلب بر اطمینان از ارزش‌ها و ثبات باورها تأکید دارند. اما شک می‌تواند به ما کمک کند تا جسورانه و با اعتقادی محکم باورهایمان را بپذیریم و از آن دفاع کنیم، بدون آنکه مخالفانمان را دشمن خود بپنداریم.

فرهنگ گفت‌وگوها 

در نهایت کتاب با به تصویر کشیدن چشم‌انداز جامعه‌ای که در آن شک و تردید و پرسش مداوم موجب پویایی مسائل اخلاقی می‌شود، به پایان می‌رسد؛ جامعه‌ای که در آن از فرهنگ گفت‌وگوی آزاد و پرسش‌گری مستمر حمایت می‌شود.

کتاب «اعتقاد بدون تعصب» برای شماست اگر…

• به جنبه‌های فلسفی و جامعه‌شناختی اعتقاد و شک علاقه دارید.
• به دنبال دیدگاهی متعادل برای حفظ اعتقادات خود هستید، اما نمی‌خواهید در دام تعصب‌های خشک بیفتید.
• درباره‌ی زمینه‌های تاریخی و فرهنگی شک در جامعه کنجکاوید.
• می‌خواهید بدانید که چگونه شک می‌تواند با ایمان و باورهای دینی همزیستی داشته باشد.
• به دنبال راهنمایی برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مواجهه با عدم اطمینان هستید.
• به مدارا، نگرش باز و پیامدهای اخلاقی آن در نظام‌های اعتقادی علاقه دارید.
• مجذوب جامعه‌ای هستید که که شک و تردید و پرسش‌گری مداوم موجب پویایی مسائل اخلاق آن می‌شود.