این پست ترجمه‌ای است از مقالۀ: «OCD & Cleaning: Understanding the Connection & Differences» که در سال 2023 در وب‌سایت choosingtherapy منتشر شده است.
افراد مبتلا به اختلال وسواسی- جبری از عادات و رفتارهای وسواسی مکرر، همچون تمیزکاری، برای مقابله با افکار ناخواسته و احساسات مرتبط با اختلال خود استفاده می‌کنند. شستن افراطی دستها، مرتبط کردن و ضدعفونی کردن سطوح نمونه‌هایی از تمیزکاری جبری معمول در او سی دی هستند که حدود ۷۵٪ افراد مبتلا به او سی دی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. مانند دیگر نشانه های او سی دی، تمیزکاری جبری اغلب می‌تواند با درمان‌های بخصوص، استفاده از دارو یا ترکیبی از این دو روش درمان شود.
او سی دی چیست؟
اختلال وسواس جبری (او سی دی) نوعی اختلال سلامت روان است که افکار وسواس‌گونه و رفتارهای اجبارگونه را شامل می‌شود. افراد مبتلا به او سی دی افکار تکرارشونده و مزاحمی (وسواس فکری) را تجربه می‌کنند که منجر به تشویش شدید می‌شود. انواع بخصوص افکار وسواس‌گونه در اختلال او سی دی می‌توانند به گونه‌های مختلف ظاهر شوند، اما همیشه محرک اضطراب هستند. وسواس‌های جبری اغلب ترس از آلودگی، بیماری، شکست، طرد شدن، افکار نامناسب یا اعمال غیراخلاقی را شامل می‌شوند.
رفتارهای پرتکرار و روتین‌های سفت و سخت، که به آنها رفتارهای جبری می‌گویند، اغلب برای تسکین افکار مزاحم و تشویشی که در فرد ایجاد می کنند انجام می‌شوند. رفتارهای جبری در برخی موارد به وضوح با نوع وسواس جبری که فرد دچار آن است مرتبط هستند (برای مثال شستن دستها در وسواس جبری آلودگی)، و در برخی موارد هیچ ارتباطی با نوع وسواس ندارند (برای مثال شستن دستها در وسواس جبری آسیب). رفتارهای جبری او سی دی می‌توانند به حدی بغرنج شوند که در روتین و عملکرد عادی فرد تداخل ایجاد کنند.
ارتباط میان او سی دی و تمیزکاری چیست؟
تمیزکاری از نشانه‌های مختص به او سی دی نیست، اما یکی از متداول‌ترین راه‌های بروز نشانه‌های او سی دی است. او سی دی وارسی و او سی دی آلودگی متداول‌ترین زیرگونه‌های او سی دی هستند و اغلب رفتارهای وسواسی را با نظافت درگیر می‌کنند. دیگر زیرگونه‌های متداول، همچون وسواس قرینگی یا وسواس کمال، ترجیحات بخصوصی، همچون شیوه‌ی چیدمان اشیاء، را شامل می‌شوند که ممکن است به تمیزکاری جبری تعبیر شوند.
تمیزکاری جبری ممکن است در زیرگونه‌هایی که هیچ ارتباطی با تمیزی یا نظم ندارند هم ظاهر شود. برای مثال شخص مبتلا به وسواس کودک‌آزاری (ترس از تمایل به نزدیکی جنسی با کودکان) ممکن است برای اجتناب از افکار جنسی مزاحم، یا برطرف کردن حس بدی که بعد از این افکار به خود پیدا می‌کند، دست به تمیزکاری افراطی بزند.
جالب توجه است که تحقیقات متعدد نشان می‌دهند افراد مبتلا به او سی دی اغلب از تمیزکاری جبری برای برطرف کردن حس عذاب وجدان یا شرمندگی استفاده می‌کنند. اگرچه این احساسات همیشه انگیزه‌ی وسواس تمیزکاری نیستند، مطالعات اظهار می‌کنند تمیزکاری بعنوان جبران اخلاقی عمل می‌کند که عذاب وجدان وسواسی مرتبط با خطایی اخلاقی را تسکین می‌دهد. مطالعات روی تصویربرداری‌های مغزی نشان داده که عمل تمیزکاری می‌تواند بخش‌هایی را در مغز فعال کند که در تنظیم عواطفی چون شرم، ترس و انزجار، خصوصاً در افراد مبتلا به او سی دی، نقش دارند.
رفتارهای جبری متداول در اختلال او سی دی
رفتارهای جبری متداول در اختلال او سی دی عبارتند از:
- نیاز به چیدن وسایل یا مرتب کردن فضای شخصی به نحوی بخصوص
- شستن افراطی دستها یا استفاده‌ی افراطی از ضدعفونی کننده‌ی دست
- ضدعفونی کردن مکرر سطوح یا وسایل
- جابجایی وسایل یا اسباب خانه برای قرینه بودن یا «درست بودن»
- عادات بهداشتی یا نظافت شدیداً وقتگیر
- «قوانین» سختگیرانه جهت حصول اطمینان از تمیز بودن چیزی
- احتیاط بیش از حد در خصوص بهداشت و آماده‌سازی غذا
- احتیاط شدید جهت اجتناب از بیماری یا عفونت
- نیاز به دور انداختن هر چیزی که ممکن است «آلوده» باشد
- اختصاص دادن زمان زیاد برای یادگیری ترفندهای تمیزکاری
- اجتناب شدید از رویارویی با افراد، مکان‌ها یا چیزهایی که ممکن است تمیز نباشند
- اجتناب از استفاده از سرویس‌های عمومی بدلیل ترس از آلودگی
آیا افراد مبتلا به اختلال وسواس جبری، وسواس تمیزی دارند؟
حدود ۷۵٪ از افراد مبتلا به او سی دی عادات اجبارگونه‌ی مرتبط با تمیزکاری دارند که تمیزکاری را به یکی از متداول‌ترین اجبارات این اختلال بدل کرده. اجبار در مرتب کردن، بازچینی، ضدعفونی کردن، شستن دستها، یا عادات نظافت شخصی پیچیده همگی نمونه‌هایی از رفتارهای اجبارگونه‌ی تمیزکاری در او سی دی هستند.
اگرچه تمیز کردن خانه برای بسیاری از افراد امری عادی و حتی سالم قلمداد می‌شود، این فعالیت‌ها برای فرد مبتلا به او سی دی اغلب شدیداً سختگیرانه و وقتگیر می‌شوند. برای مثال افراد مبتلا به او سی دی آلودگی ممکن است دست‌های خود را تا سرحد خونریزی بشویند، ساعت‌های زیادی را صرف ضدعفونی کردن خانه‌شان کنند، یا حتی از ترک خانه اجتناب کنند. این عادات تمیزکاری جبری می‌توانند آنقدر وقت و زمان و انرژی از فرد بگیرند که زندگی عادی را غیرممکن سازند.
آیا همه‌ی افراد وسواسی، اختلال وسواس جبری دارند؟
نوعی همبستگی قوی میان تمیزکاری جبری و اختلال وسواسی- جبری وجود دارد، اما این دو همیشه با هم رخ نمی‌دهند. افراد «وسواسی» وجود دارند که دچار او سی دی نیستند. تمایل شدید به محیطی تمیز و مرتب در میان نشانه‌هایی که پزشکان بالینی از آنها برای شناسایی اختلال او سی دی استفاده می‌کنند قرار ندارد. او سی دی تنها زمانی محتمل است که میل به تمیزی منجر به افکار وسواس‌گونه، تشویش شدید، و عادات تمیزکاری شدیدی شود که عملکرد فرد را مختل کنند.
روش‌های دیگری برای تشخیص پاکیزگی عادی از او سی دی وجود دارد. افراد مبتلا به او سی دی اغلب به راحتی برانگیخته می‌شوند و اگر یک شیء سر جای خود نباشد ممکن است فرد را پریشان کند. همچنین احتمال دارد زمانی که محیط زندگی‌شان تمیز است کمتر از دیگران احساس رضایت کامل کنند؛ این می‌تواند منجر به تشویش مزمن و اضطراب شده و این حس دائمی را ایجاد کند که چیزی «ناتمام» است.
علل بروز او سی دی چیست؟
یک دلیل واحد برای بروز او سی دی وجود ندارد، و اغلب متخصصان باور دارند که عوامل متعددی در بروز این اختلال نقش دارند. باور بر این است که عوامل ژنتیکی نقش بسزایی در بروز او سی دی دارند. عارضه‌های سلامت روان و عفونت‌های باکتریایی مشخصی نیز وجود دارند که می‌تواند خطر ابتلا به اوسی‌دی را افزایش دهند. عوامل خطرآفرین محیطی همچون تجربه‌ی تراما در کودکی نیز می‌تواند احتمال بوجود آمدن اوسی‌دی را بالا ببرد.
عواملی که متخصصان معتقدند منجر به او سی دی می‌شوند عبارتند از:
- ژنتیک: سابقه‌ی او سی دی در خانواده یا داشتن ژن‌های بخصوص مرتبط با او سی دی
- عوامل عصب‌شناختی: نابهنجاری در ساختار، مواد شیمیایی یا ارتباطات مغزی
- خصیصه‌های فردی: داشتن شخصیتی شدیداً عصبی، کمالگرا یا دقیق
- ترامای کودکی: تجربه‌ی آزار، بی‌توجهی یا سختی در دوران تحصیل
- سلامت روان: سطوح بالای استرس، اضطراب یا تشخیص بیمای‌های اعصاب و روان
- عفونت‌ها: انواع بخصوصی از عفونت‌های استرپتوکوک که منجر به واکنش های خودایمنی (پانداس) می‌شوند
آیا نشانه‌های او سی دی قابل پیشگیری هستند؟
اجبارهای وسواسی با گذر زمان و همانطور که شخص رفتارهای بخصوصی را در پاسخ به تشویش تکرار می‌کند، توسعه می‌یابند. به لحاظ نظری، پیشگیری از توسعه‌ی تمیزکاری جبری در او سی دی با ایستادگی در برابر حس اجبار در مراحل ابتدایی ممکن است، اما بیشتر افراد اهمیت ایستادگی در برابر میل جبری را پس از تشخیص او سی دی درک می‌کنند. پس از آن، حس جبری معمولاً شدت یافته و مغلوب ساختن آن به تنهایی اغلب دشوار است.
درمان او سی دی
او سی دی یکی از تضعیف‌کننده‌ترین بیماری‌های اعصاب و روان، اما اغلب قابل درمان است. برخی افراد می‌توانند تنها با روان‌درمانی نشانه‌های او سی دی خود را درمان کنند، درحالی که دیگران نیازمند روان‌درمانی همراه با درمان دارویی هستند. تغییر در سبک زندگی و رفتار نیز از گام‌های اساسی در درمان او سی دی بوده و وجود آن برای کمک به فرد جهت تداوم بهبودی از او سی دی ضروری است.
برخی گزینه‌های موثر در درمان او سی دی عبارتند از:
- مواجهه‌درمانی (ERP): ای‌آرپی برای درمان او سی دی یکی از موثرترین انواع درمان بوده و تاثیر آن خصوصاً برای مبتلایان به وسواس وارسی و وسواس پاکیزگی ثابت شده است. این روش درمانی به افراد کمک می‌کند نسبت به محرک‌های او سی دی خود حساسیت کمتری داشته باشند و در عین حال روش‌های مقابله با میل به انجام رفتارهای جبری را آموزش می‌دهد.
- رفتاردرمانی شناختی (CBT): سی‌بی‌تی برای درمان او سی دی یکی دیگر از انواع موثر و ساختارمند درمان است که به افراد کمک می‌کند الگوهای فکری غیرمنطقی خود را به چالش کشیده و تغییرات ماندگاری در رفتار خود ایجاد کنند. در بسیاری از موارد، سی‌بی‌تی برای درمان او سی دی شامل برخی عناصر مواجهه‌درمانی نیز می‌شود که به افراد کمک می‌کند در شرایطی که نشانه‌های اضطراب و او سی دی آنها را تحریک می‌کند، حساسیت کمتری از خود نشان دهند.
- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT): اِی‌سی‌تی یک روش درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی ست که افراد مبتلا به او سی دی را تشویق می‌کند افکار وسواس‌گونه‌ی خود را بدون آنکه درگیر این افکار شوند، بررسی کنند. اِی‌سی‌تی همچنین افراد را تشویق می‌کند ارزش‌های اساسی خود را بشناسند و از آنها بعنوان راهنمایی برای اتخاذ تصمیمات بهتر و سالم‌تری استفاده کنند که به آنها کمک می‌کنند در زندگی روزمره‌ی خود احساس رضایتی بیشتری داشته باشند.
- درمان دارویی برای او سی دی: متداول‌ترین داروهای تجویز شده برای درمان اوسی‌دی، داروهای ضدافسردگی مهارکننده‌ی بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRI) و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) هستند که به تنظیم مواد شیمیایی در مغز، که با عواطف و خلق و خو مرتبط هستند، کمک می‌کنند. در برخی موارد درمان ابتدایی مقابله، داروهای ضدروان‌پریشی نیز برای افراد مبتلا به او سی دی تجویز می‌شوند تا به آنها در مهار کردن افکار مزاحم و اجبارگونه کمک کنند. درمان دارویی اغلب همراه با روان‌درمانی تجویز شده و روش درمانی مستقلی نیست.
چه زمان برای اختلال وسواس جبری تمیزکاری به متخصص مراجعه کنیم؟
رفتارهای جبری درمان‌نشده در او سی دی اغلب و با گذر زمان، وقت‌گیرتر و تضعیف‌کننده‌تر می‌شوند. زمانی که تمیزکاری جبری کم‌کم بیشتر از یک ساعت از روز وقت شما را می‌گیرد یا در روتین زندگی عادی یا مسئولیت‌ها تداخل ایجاد می‌کند، بهتر است که از یک متخصص درخواست کمک کنید. گزینه‌های متعدد درمانی برای افراد مبتلا به اوسی‌دی، از جمله درمان آنلاین، برنامه‌های درمان سریع سرپایی، و کلینیک‌های درمان روانپزشکی، در دسترس هستند. هنگامی که بدنبال روش درمانی مناسب هستید، مهمترین چیزی که باید در نظر داشته باشید این است که درمانگری را پیدا کنید که در درمان او سی دی تخصص دارد، که از طریق جستجوی آنلاین میسر است.
افراد زیادی از طریق جستجوی آنلاین موفق به یافتن درمانگر یا روان‌درمانگر شده‌اند؛ چراکه جستجوی آنلاین به افراد این امکان را می‌دهد که جستجوی خود را به مکان، نوع بیمه و تخصص محدود کنند. از آنجا که درمانگرها رویکردهای درمانی متنوعی را اتخاذ می‌کنند، بهتر است درمانگری را پیدا کنید که در روش‌های درمانی ای‌آرپی، سی‌بی‌تی یا دیگر روش‌های درمانی اثبات‌شده برای او سی دی تخصص دارد.
منبع: choosingtherapy
