۱۲ نشانه‌ی حمله‌ی پنیک

به تپش قلب دچار شده‌اید، نفس کشیدن دشوار شده و نمی‌توانید درست فکر کنید، اینها می‌توانند از نشانه‌های حاد حمله‌ی پنیک باشند.

حمله‌ی پنیک، بخشی از اضطرابی ناگهانی همراه با واکنش‌های بدنی بیش از حد نسبت به تهدید یا خطری در حال وقوع یا احتمالی‌ست.

این جریان ناگهانی ترس یا اضطراب شدید نشانه‌های فیزیکی و روانی بخصوصی را بهمراه دارد. نشانه‌های معمولاً طی چند دقیقه به بالاترین حد می‌رسند.

نشانه‌های حمله‌ی عصبی می‌توانند واکنشی مستقیم به اتفاقی هولناک یا ترسناک باشد، و یا ممکن است بدون دلیل مشخصی ظاهر شوند. مشخصاً وقوع ناگهانی و بی‌اختیاری می‌تواند موجب شود این حملات طاقت فرسا و هراس‌آور بنظر برسند.

برای بسیاری، حمله‌ی عصبی ممکن است تنها یکبار رخ دهد. برای برخی دیگر، ممکن است تکرارشونده باشد. این حمله عموماً متاثر از اختلالات سلامت روان همچون اختلال پنیک هستند. اما حملات پنیک در همه‌ی موارد مهارپذیر هستند.

گام اول برای مدیریت نشانه‌های حملات پنیک، چه گهگاه و چه مکرر، درک این اختلال و درک تجربه‌ی آن است.

نشانه‌های حملۀ پنیک

طی حملۀ پنیک امکان دارد نشانه‌های فیزیکی، احساسی و شناختی را به یکباره تجربه کنید. طبق کتاب DSM-5 اگر حداقل چهار مورد از نشانه‌های زیر ر تجربه کنید، حمله‌ی عصبی رسماً تشخیص داده خواهد شد:

１. تپش قلب

２. تعریق

３. لرزیدن

４. کوتاه شدن نفس یا احساس خفقان

５. احساس خفگی

６. درد در ناحیه‌ی سینه

７. حالت تهوع یا درد شکمی

８. سرگیجه یا سیاهی رفتن چشم‌ها

９. شخصیت‌زدایی یا واقیت‌زدایی

10. ترس از دست دادن کنترل یا ترس از مرگ

11. احساس کرختی یا مورمور شدن

12. احساس سرما یا گُر گرفتگی

تپش قلب

از نشانه‌های متداول حمله‌ی عصبی احساس تند زدن ضربان قلب است. شاید احساس کنید یا بشنوید که قلبتان محکم‌تر و سریع‌تر می‌تپد، و یا متوجه شوید نبضتان با فشار می‌زند. معمولاً با فروکش کردن حمله‌ی پنیک و نشانه‌های آن، سرعت تپش قلب نیز فروکش خواهد کرد.

تعریق

عرق کردن می‌تواند از مراحل واکنش پنیک باشد. این اتفاق، اگر در جمع حضور داشته باشید، می‌تواند معذب‌کننده یا خجالت‌آور باشد، اما این نشانه معمولاً تنها چند دقیقه به درازا می‌انجامد و کاملاً طبیعی‌ست.

لرزیدن

از اولین نشانه‌هایی که ممکن است حین حمله‌ی پنیک تجربه کنید، لرز‌های شدید و غیر قابل کنترل یا تکانه‌های شدید در دست‌ها و پاهاست. ممکن است تا ساعت‌ها پس از پایان نشانه‌های پنیک همچنان، هرچند با شدت کمتر، به خود بلرزید. هرچه آرام‌تر شوید و بهبودی بیشتر حاصل کنید، لرزها نیز از بین خواهند رفت. این نشانه‌ی بخصوص هرچند ناخوشایند است اما حاکی از مشکلات جسمی نیست.

کوتاه شدن نفس و احساس خفقان

حین حمله‌ی پنیک، نفس‌های برخی افراد به شماره می‌افتد یا احساس خفگی به آنها دست می‌دهد. این نشانه می‌تواند موجب سرفه کردن، عوق زدن و حتی استفراغ شود. هرچند این نشانه‌ها می‌توانند شدید و ناخوشایند باشند، اما واکنشی طبیعی به هجمه‌ی آدرنالینی هستند که متحمل شده‌اید. تلاش کنید با دم‌های عمیق، تنفس خود را پایدار کنید. طی پنج الی سی دقیقه حالت عادی تنفس را باز خواهید یافت.

احساس خفگی

علاوه بر کمبود نفس، احساس خفگی نیز می‌تواند نتیجه تند شدن تنفس (hyperventilate) باشد. با تشدید نشانه‌های حمله‌ی پنیک، فرد ممکن است به نفس‌نفس بیافتد.

هرچند ممکن است در حین تجربه‌ی حمله‌ی پنیک، فکر کردن کار سختی باشد، اما به یاد داشته باشید که این اتفاق حاصل اضطراب است و نشانه‌ای از مشکل جسمی نیست و در واقع شما درحال خفه شدن نیستید. این فکر می‌تواند به مدیریت دم و بازدم و بهبودی سریع‌تر کمک کند.

درد یا ناراحتی در قفسۀ سینه

در خلال تپش قلب و تند شدن تنفس، ممکن است اضطراب و درد سینه را تجربه کنید. اولین باری که این اتفاق پیش می‌آید معمولاً ترسناک‌ترین تجربه‌تان خواهد بود؛ چراکه ممکن است فکر کنید مشکل از قلبتان است و نفهمید که نشانه‌ای از اضطراب است.

هرچند درد سینه از نشانه‌های متداول حمله‌ی پنیک است، اگ پیش از این تجربه‌ی درد در ناحیه‌ی سینه را نداشته‌اید حتماً به پزشک مراجعه کنید. با این کار قادر خواهید بود احتمال بیماری قلبی را از میان ببرید.

پزشک می‌تواند آزمایش‌هایی را انجام دهد و پرسش‌هایی ر مطرح کند تا تشخیص دهد که آیا درد سینه بدلیل مشکلات قلبی‌ست و یا در نتیجه‌ی اضطراب رخ داده است.

حالت تهوع و درد شکمی

از دیگر عواقب افزایش سطح آدرنالین، احساس تهوع یا درد شکمی‌ست. این نشانه‌ها ممکن است در نقطه‌ی اوج حمله‌ی پنیک، طی ده دقیقه‌ی اول، تشدید شوند. گاه ممکن است تا ساعت‌ها پس از پایان حمله حالت تهوع ادامه داشته باشد. بطور کلی اضطراب می‌تواند موجب ناراحتی شکمی شود.

احساس سرگیجه، عدم تعادل، سیاهی رفتن چشم‌ها یا از هوش رفتن

ترکیبی از نشانه‌های حمله‌ی پنیک، از جمله تپش قلب، تند شدن تنفس و ترس از دست دادن کنترل، می‌توانند موجب شوند احساس سرگیجه یا سبکی سر به شما دست دهد. این نیز از واکنش‌های طبیعی بدن به حمله‌ی پنیک است. با از بین رفتن دیگر نشانه‌ها، احساس ثبات خواهید کرد.

شخصیت‌زدایی یا واقعیت‌زدایی

با اوج گرفتن نشانه‌های حمله‌ی پنیک، ممکن است این احساس به شما دست دهد که هر آنچه اتفاق می‌افتد واقعی نیست، یا درکتان از محیط اطراف تغییر کند، گویی در یک فیلم سینمایی هستید. به این حالت گسست از واقعیت می‌گویند.

همچنین احتمال دارد احساس کنید از خودتان دور شده‌اید، گویی به بدنتان اتصال ندارید. به این حالت نیز شخصیت‌زدایی می‌گویند.

ترس از دست دادن کنترل

اگر این اولین باری‌ست که حمله‌ی پنیک را تجربه می‌کنید، نشانه‌های شدیدتر ممکن است به شما حس از دست دادن کنترل یا قطع شدن ارتباطتان با واقعیت را القا کند. همچنین ممکن است احساس کنید محاصره شده‌اید.

همه‌ی این‌ها احساسات موقتی و حاصل فرایندهای فیزیولوژیکی هستند که دربدن شما رخ می‌دهد، و نشانه‌ای از مشکلات روانی نیستند.

ترس از مردن

ترس از مردن یکی از متداول‌ترین نشانه‌های حمله‌‌ی پنیک، خصوصاً در تجربیات اولیه یا در افرادی‌ست که کمتر دچار حملات پنیک می‌شوند.

در کنار نشانه‌های فیزیکی و اضطراب شدید، احتمالاً نگرانی از امنیت جانی به سراغتان خواهد آمد. اما این احساسات نتیجه‌ی مستقیم پنیک هستند، بنابراین لزوماً نشان از مشکلات جسمی یا خطرات جانی نیستند.

احساس کرختی یا مورمور شدن

اگر حین حمله‌ی پنیک احساس کردید اعضاء بدنتان سوزن سوزن می‌شوند، احتمال دارد عامل آن اضطراب و آدرنالین باشد.

حتی ممکن است احساس کرختی یا بی‌حرکتی لحظه‌ای به شما دست بدهد که معمولاً پس از چند دقیقه از بین خواهد رفت.

احساس لرز یا تب

حمله پنیک معمولاً با تعریق شدید، احساس لرز ناگهانی یا گر گرفتگی در ارتباط است. این، واکنش طبیعی بدن برای سازگارشدن با آدرنالین و حملۀ پنیک است.

دیگر نشانه‌های و ظواهر حمله‌ی پنیک

احتمال دارد نشانه‌های دیگری چون گریه کردن، سردرد یا استفراغ را تجربه کنید. اما برای تشخیص قطعی حمله‌ی پنیک می‌بایست حداقل چهار مورد از موارد فوق الذکر را تجربه کنید.

حمله‌ی پنیک چه حسی دارد؟

طی حمله‌ی پنیک، احساست فیزیکی شدیدی که تجربه می‌کنید (همچون درد قفسه‌ی سینه و تپش قلب) می‌توانند آزار دهنده باشند و برخی آنها را با حمله‌ی قلبی اشتباه می‌گیرند.

نشانه‌های احساسی و روانی هم می‌توانند طاقت فرسا باشند. شاید احساس کنید فاجعه‌ای قریب الوقوع است و یا نیاز است از وضعیت حاضر فرار کنید چرا که در شرف خطر قرار دارید.

این احساسات و تجربیات همیشه حاصل محرک بخصوصی نیستند. نشانه‌های حمله‌ی پنیک ممکن است ناگهان، و حتی در زمان خواب و استراحت بروز کنند. اغلب ناگهانی بودن حمله‌ی پنیک است که موجب بیشترین آشفتگی می‌شود.

برخی افراد تنها یکبار نشانه‌های پنیک را تجربه می‌کنند، اما امکان دارد آنها را چندین مرتبه یا بطور مداوم در تمام طول زندگی تجربه کنید.

انواع حمله‌ی پنیک

شاید برخی افراد هربار که در شرایط بخصوصی قرار می‌گیرند، نشانه‌های پنیک را تجربه کنند؛ بعنوان مثال هربار که در آسانسوری گیر می‌کنند یا زمانی که باید در مقابل جمعیتی سخنرانی کنند.

در برخی موارد، حملات پنیک می‌توانند نتیجه‌‌ی آسیب‌ها یا بیماری‌های فیزیکی، یا حتی حاصل عوارض جانبی برخی داروها باشند.

علت وقوع نشانه‌های حملات پنیک یکسان نیست و این علت‌ها می‌توانند قابل پیشبینی یا غیر منتظره باشند.

حملات پنیک غیر منتظره

حمله‌ی پنیک غیرمنتظره بطور ناگهانی و بدون دلیل یا محرک آشکار، اتفاق می‌افتد. حملات پنیک ممکن است در هر زمان و. مکانی اتفاق بیافتند، و شما قادر نباشید آن را به موضوع بخصوصی مرتبط کنید. حتی ممکن است روز عالی و بدون تنشی را پشت سر گذاشته باید و ناگهان، دچار حمله‌ی پنیک غیرمنظره شوید.

حملات پنیک غیر منتظره عموماً حاصل فکر، رویداد یا محرک بخصوصی نیستند. ممکن است در خواب، مشغول تماشای فیلم یا درحال خندیدن باشید. غیر منتظره بودن حملات ممکن است درک تجربه‌ی پنیک را سخت‌تر یا بسیار ترسناک‌تر کند.

حملات پنیک قابل پیشبینی

حملات پنیک قابل پیشبینی، حاصل محرکی شناخته شده و بخصوص هستند. بعنوان مثال، اگر از فضاهای تنگ هراس داشته باشید و در آسانسور گیر کنید، احتمال دارد دچار حمله‌ی پنیک پیشبینی شده شوید. یا ممکن است در انتظار برای عمل جراحی که بابت آن مضطرب هستید دچار حمله‌ی پنیک شوید. به بیانی دیگر، خودتان می‌دانید که چرا دچار حمله‌ی پنیک شده‌اید. حملات پنیک قابل پیشبینی می‌توانند در برخی مواقع نشانه‌دار (cued) یا مستعد (predisposed) باشند.

حمله‌ی پنیک نشانه‌دار ممکن است بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض موقعیتی خاص که پیش از این موجب  حملات اضطراب یا حمله‌ی پنیک شده است، رخ دهد. برای مثال اگر از عنکبوت ترس دارید، در زمان رویارویی با عنکبوت ممکن است حمله‌ی پنیک نشانه‌دار را تجربه کنید.

از سوی دیگر حمله‌ی پنیک مستعد معمولاً بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض عامل محرک رخ نمی‌دهد. برای مثال، ممکن است ترس از پرواز کردن داشته باشید اما هربار که سوار هواپیما می‌شوید حمله‌ی پنیک به شما دست نمی‌دهد. در عوض ممکن است پیش از سوار شدن، هنگام سوار شدن یا حتی پس از ترک هواپیما حمله‌ی پنیک را تجربه کنید.همچنین افکار وحشت‌آور و اضطراب نیز می‌توانند عامل وقوع حمله‌ی پنیک قابل پیشبینی باشند.

آیا حمله‌ی پنیک می‌تواند مرگبار باشد؟

نشانه‌های حمله‌ي پنیک می‌توانند طاقت‌فرسا بنظر برسند. اگر قلبتان به تپش افتاده است، تنفس برایتان دشوار شده و علاوه بر آن مغزتان به شما می‌گوید که در حال مرگ هستید، ممکن است خودتان را قانع کنید که واقعیت دارد. چنین احساساتی در حین حمله‌ی پنیک کاملاً طبیعی و متداول هستند. اما حقیقت ندارند.

در حین حمله، تپش قلب، احساس خفگی و سرگیجه معمولاً در نتیجه‌ی ازدحام آدرنالین و تند شدن تنفس رخ می‌دهد. همه‌ی این‌ها در کنار افکاری که به ذهنتان هجوم می‌آورند ممکن است موجب نشانه‌های فیزیکی شدیدتری شوند.

اما این بدان معنا نیست که در میانه‌ی حمله‌ی قلبی یا حادثه‌ای مرگبار هستید، هرچند که شاید اینطور بنظر برسد. در واقع نشانه‌های حمله‌ی پنیک معمولاً خطذناک یا مرگبار نیستند. در مواقع نادر استثناهایی وجود دارند؛ اگر غش کنید و سرتان به جایی بخورد یا حمله‌ی پنیک منجر به واکنشی از سوی شما شود که در معرض خطر واقعی قرار بگیرید. برای مثال اگر عصبی شوید و از خانه بیرون بدوید و بی‌ملاحظه از خیابان عبور کنید. این اتفاقات فوق العاده نادر هستند. اغلب مردم دچار غش نمی‌شوند و یا بدلیل حمله‌ی پنیک پا به فرار نمی‌گذارند.

هرچند حملات پنیک کشنده نیستند، این احتمال وجود دارد که در دراز مدت سلامتتان تحت تاثیر حملات مکرر قرار گیرد، خصوصاً اگر مبتلا به ناراحتی قلبی نهان باشید. این به این معنا نیست که حمله‌ی پنیک موجب مرگ خواهد شد، بلکه به آن معناست که حملات متعدد می‌توانند تبدیل به عاملی خطرآفرین برای برخی مشکلات سلامتی شوند.

پس حائز اهمیت است که برای پیشگیری و مدیریت نشانه‌های حمله‌ی پنیک با پزشک متخصص مشورت کند. همچنین انجام شگردهای آرام‌سازی (relaxation techniques) بطور منظم می‌تواند مفید واقع شود.

حملات پنیک چقدر طول می‌کشد؟

حملات پنیک دارای نشانه‌ها و شدت یکسان نیستند و مدت زمان بطول انجامیدن آنها نیز می‌تواند متغیر باشد. این حملات معمولا تا سی دقیقه به درازا می‌کشند، اما نشانه‌های آن در ده دقیقه‌ی اول به اوج خود می‌رسند و سپس فروکش می‌کنند. اما بسته به شدت نشانه‌هایی که تجربه می‌کنید، امکان دارد حمله‌ی پنیک طولانی‌تر بنظر برسد. در برخی موارد امکان دارد تاثیرات حمله، مانند اثر موج بر آب، تا ساعت‌ها باقی بمانند. پس احتمال دارد تا یک الی دو روز پس از شروع حمله‌ی پنیک، برخی احساسات فیزیکی و روانی را با شدت کمتر تجربه کنید.

حملات پنیک می‌توانند بیش از این هم به طول بیانجامند یا بطور نوسانی بیایند و بروند. در واقع برخی افراد حملات پنیک را برای هفته‌ها یا ماه‌ها بطور روزانه تجربه می‌کنند. برخی دیگر ممکن است دچار یک حمله شوند و سپس تا ماه‌ها یا سالها حمله‌ی دیگری را متحمل نشنود. آموختن چگونگی کنار آمدن با اضطراب انتظار (anticipatory anxiety) و مدیریت نشانه‌های حمله‌ی پنیک می‌تواند به برخی افراد در کاهش دفعات تکرار حملات کمک کند.

پروسه‌ی بیولوژیکی حملات پنیک

همه چیز از آمیگدال، یا آمیگدال‌ها، نشات می‌گیرد؛ دو غدّه‌ی بادامی که در هر نیمکره از مخ وجود دارند. این ناحیه در قسمت تحتانی مغز نقش مهمی را در رفتار و احساسات، خصوصاً پردازش ترس، ایفا می‌کند.

زمانی که با محرکی تهدیدکننده روبرو می‌شوید، اطلاعات به آمیگدال ارسال می‌شوند. در واکنش به این اطلاعات، آمیگدال‌ها به دیگر بخش‌های بدن اخطار می‌دهند تا واکنش ستیز، گریز یا فریزشدن را برانگیزد. این، واکنش طبیعی فیزیولوژیک به استرس است که به شما اجازه می‌دهد سریعاً نسبت به آنچه خطرآفرین تلقی شده است واکنش نشان دهید.

در یک نگاه، این پروسه به شرح زیر است:

１. آمیگدال پیام حاکی از وجود خطر احتمالی را دریافت می‌کند.

２. آمیگدال به دستگاه عصبی سمپاتیک خبر می‌دهد و بدن به خطر پیش رو واکنش نشان دهد.

３. غدد آدرنال هورمون ادرنالین را ترشح می‌کنند که هورمون ستیز یا گریز است.

４. آدرنالین موجب افزایش شدت تپش قلب، تعداد نفس‌ها و دیگر نشانه‌های فیزیولوژیک می‌شود.

５. خون به عضلات سرازیر می‌شود (بدن شما را آماده می‌کند تا درصورت نیاز فرار کنید).

６. مغز با دریافت اکسیژن بیشتر، هوشیارتر می‌شود.

７. آمادۀ واکنش به تهدید پیش رو می‌شوید.

اگر در معرض خطر واقعی باشید، برای مثال فرار از دست حیوانی وحشی، این واکنش، پاسخی عالی‌ست. اما دیگر شرایط تنش‌زا نیز می‌توانند همان واکنش‌هایی را برانگیزند که بدن نسبت به خطر جانی نشان می‌دهد. شرایطی چون ارائه‌ای مهم در مدرسه، درحالی که از صحبت در جمع هراس دارید.

اما طی حمله‌ی پنیک، تنها تصور خطر کافی‌ست تا بدن واکنش نشان دهد. همچنین، این واکنش روانی بسیار شدیدتر از واکنشی‌ست که در مقابله با خطر بدان نیاز دارید.

سریع‌تر نفس می‌کشید و قلبتان خون بیشتری را پمپاژ می‌کند. این موجب می‌شود نشانه‌های فیزیکی دیگری همچون سرگیجه، تن، محدود شدن دامنه‌ی دید، درد در قفسه‌ی سینه و کرختی در برخی قسمت‌های بدن را تجربه کنید.

علت واکنش بیش از حد بدن به برخی شرایط، و منتهی شدن آن به حمله‌ی پنیک، مشخص نیستد.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم

در شرایط زیر به پزشک متخصص، پزشک عمومی یا پزشک سلامت روان، مراجعه کنید:

منبع: PsychCentral